Elke woensdag geopend van 13:00 tot 16:00
De voddenman
De Recycler van Textiel en IJzer. De voddenman, ook wel bekend als lompenhandelaar, oud-ijzerboer of schroothandelaar, was een vertrouwde verschijning in de straten van steden en dorpen van weleer.
Vóór de tijd van grootschalige afvalverwerking en de overvloed aan goedkope nieuwe goederen, was de voddenman een cruciale schakel in de circulaire economie. Hij verzamelde niet alleen oude kleding en textiel (vodden), maar ook metaal, papier en ander herbruikbaar materiaal. Hij was de mobiele inzamelaar die waarde zag in wat anderen als afval beschouwden.
1. Wat deed de Voddenman?
De kernactiviteit van de voddenman was het inzamelen van diverse afgedankte materialen van huishoudens, die hij vervolgens doorverkocht voor hergebruik of recycling. Zijn productaanbod was breder dan alleen “vodden”:
* Textiel/Vodden:
Oude kleding, lappen, gordijnen, beddengoed, en ander textiel dat te versleten was voor persoonlijk gebruik, maar nog vezels bevatte voor herverwerking (bijvoorbeeld tot poetslappen, papierpulp of nieuwe vezels).
* Oud IJzer en Metalen: Pannen, blikken, kapotte gereedschappen, fietsen, en ander metaalafval. Metaal was destijds een waardevolle grondstof voor de smeltindustrie.
* Papier en Karton:
Oude kranten, tijdschriften, boeken en verpakkingsmateriaal.
* Glas: Lege flessen en potten (hoewel dit vaak minder voorkwam dan textiel en metaal).
* Soms ook beenderen:
Deze werden gebruikt voor lijmproductie of meststoffen.
De voddenman betaalde vaak een kleine vergoeding voor de materialen, of ruilde ze tegen kleine huishoudelijke artikelen, snoep voor de kinderen, of zelfs aardewerk. Dit maakte hem een welkome figuur voor gezinnen met een krap budget.
2. De Dagelijkse Ronde en Werkwijze
Het werk van de voddenman was zwaar, vies en onvoorspelbaar:
* Het Voertuig:
Meestal gebruikte hij een handkar, een bakfiets, of een kar getrokken door een pony of paard. Op de kar had hij grote zakken of bakken om de verschillende materialen gescheiden te houden. Later, in de 20e eeuw, werden ook kleine vrachtwagens gebruikt.
* De Roep:
Zijn komst werd luid en duidelijk aangekondigd. De voddenman riep kenmerkende kreten als “Oud ijzer! Vodden!”, “Lompen en metalen!”, of “Bott’l’n en glas!” Soms gebruikte hij een bel of een toeter om de aandacht van de buurtbewoners te trekken.
* Ophalen aan de Deur: Wanneer de voddenman stopte, kwamen huisvrouwen en kinderen met hun verzamelde “rommel” naar buiten. De voddenman inspecteerde de materialen, weegde ze vaak met een handweegschaal en onderhandelde over de prijs.
* Wegen en Betalen/Ruilen:
Hij was behendig in het inschatten van de waarde en het wegen van de spullen. De betaling was zelden veel, maar betekende vaak een welkome aanvulling op het gezinsinkomen of een kleine traktatie.
* Sorteren onderweg:
Soms sorteerde hij de materialen al grofweg in verschillende zakken of compartimenten op zijn kar.
* Verkoop aan Groothandelaren/Verwerkers:
Na zijn ronde bracht de voddenman de verzamelde materialen naar grotere opslagplaatsen of direct naar recyclingbedrijven. Textiel ging naar lompenhandelaren, metaal naar schroothandels, en papier naar papierfabrieken.
3. De Uitrusting en Werkcondities
De uitrusting van de voddenman was Spartaans, maar zijn werk was zwaar:
* Handweegschaal:
Essentieel voor het bepalen van de prijs.
* Grote Zakken/Zakkenwagens:
Om de verzamelde materialen in op te bergen.
* Stevig Schoen- en Kledingwerk:
Noodzakelijk gezien het vele lopen, tillen en de vaak vuile omgeving.
De werkomstandigheden waren vaak:
* Fysiek Zwaar:
Het duwen/trekken van de zware kar, het tillen van materialen en het constante lopen, eiste veel van het lichaam.
* Vuil en Stoffig:
Het werk ging gepaard met veel stof, roest, en vuil. Hygiëne was vaak een uitdaging.
* Weersafhankelijk: Of het nu regende, sneeuwde, of de zon brandde, de voddenman was op pad.
* Lage Marges:
De winstmarges waren vaak klein, en het vergde veel inspanning om een fatsoenlijk inkomen te vergaren.
4. Sociale Status en Imago
De voddenman had over het algemeen een lage sociale status, vergelijkbaar met de schillenboer.
* Hij werd vaak geassocieerd met armoede, ongeschoold werk en vuil.
Soms was er een zekere argwaan tegenover hem, maar vaak werd hij ook gewaardeerd omdat hij mensen van hun afval verloste en er nog een kleinigheid voor betaalde. Hij kende veel mensen in de buurt en was een bekend onderdeel van de lokale gemeenschap.
* De term “voddenboer”
kon ook pejoratief worden gebruikt voor iemand die handelde in waardeloze spullen of slordig was.
5. Het Einde van een Tijdperk
De neergang van het beroep van de voddenman begon in de tweede helft van de 20e eeuw, door diverse maatschappelijke en technologische veranderingen:
* Georganiseerde Afvalinzameling: Gemeentelijke afvaldiensten werden steeds beter georganiseerd, met vaste ophaalschema’s voor huisvuil en later ook gescheiden inzameling van papier, glas en metaal. De noodzaak voor de voddenman nam af.
* Toegenomen Welvaart en Consumptie:
Met de groeiende welvaart en de opkomst van goedkope massaproducten, werd er minder gerepareerd en hergebruikt. Oude spullen werden vaker weggegooid dan verkocht.
* Minder Waarde in Oude Materialen:
De kosten voor het handmatig inzamelen wogen niet meer op tegen de (dalende) waarde van de materialen, mede door de opkomst van grootschalige, geautomatiseerde recycling.
* Veranderingen in Regelgeving:
Striktere regels voor afvalverwerking en milieuwetgeving maakten de informele inzameling door individuele voddenmannen minder gangbaar.
Rond de jaren ’70 en ’80 was de voddenman in zijn traditionele vorm grotendeels uit het Nederlandse straatbeeld verdwenen.
6. De Erfenis van de Voddenman
Hoewel de voddenman zelf een figuur uit het verleden is, leeft zijn principe van het hergebruiken van materialen sterker dan ooit:
* Moderne Recycling:
De hedendaagse recyclingindustrie, met haar sorteercentra, milieu straten en containers voor gescheiden afval, is in feite een geautomatiseerde en grootschalige voortzetting van wat de voddenman handmatig deed.
* Duurzaamheid en Circulaire Economie:
De voddenman was een vroege pionier van de circulaire economie, lang voordat deze term bestond. Hij maximaliseerde de levensduur van materialen en verminderde afval.
* Tweedehandswinkels en Kringloopwinkels:
Deze moderne concepten vervullen een deel van de functie van de voddenman door bruikbare spullen een tweede leven te geven.
De voddenman was een onzichtbare motor achter de duurzaamheid van vroeger, een hardwerkende verzamelaar die waarde zag in wat anderen weggooiden. Zijn roep mag dan verstomd zijn, zijn bijdrage aan het efficiënt omgaan met schaarse middelen blijft een belangrijke les uit de geschiedenis.
Openingstijden
Elke woensdag van 13.00 tot 16.00 uur.
Contact
©2025 Heemkundekring Pladella Villa Bladel
WordPress System Monitor by Jansen Internetservice